Jacques Van Keymeulen

Het  Centrum voor Historische Talen organiseert twee nieuwe cursussen:

Dialectologie

12 lessen op zaterdag (van 11 tot 12.30 u.)

in Goudblommeke van Papier in Brussel

van 2 oktober 2021 tot 19 maart 2022

lesgever: em. prof. dr. Jacques Van Keymeulen

Naamkunde

12 lessen op woensdag (van 19 tot 20.30 u.)

in de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren in Gent van 29 september tot 22 december 2021

lesgever: Brecht Persoons MA

Info over data, locaties en inschrijving: www.historischetalen.be

Erfgoeddag, een van de belangrijkste culturele evenementen van ons land, vindt dit jaar plaats op zaterdag 24 en zondag 25 april. Erfgoeddag wil sensibiliseren over het roerend en immaterieel erfgoed bij het publiek, de overheden en de media. Ook wil het erfgoed toegankelijk maken voor zoveel mogelijk mensen, en erfgoedorganisaties onderling doen samenwerken.

Elk jaar is er ook een ander thema, kwestie van telkens andere inhoudelijke en vormelijke accenten te leggen. In 2021 is het thema ‘De Nacht’. En laat de nacht nu net het ideale moment zijn om een straf verhaal te lezen of te vertellen. Variaties ging daarom samen met enkele vrijwilligers aan de slag met dialectverhalen. Luister hier naar sprookjes en volksverhalen in verschillende dialecten en geniet van de prachtige tekeningen van Saartje Steenhoudt.

Benieuwd naar de rest van het programma? Surf dan snel naar Erfgoeddag.be. Daar vind je  een overzicht van de naar schatting 600 activiteiten die plaatsvinden bij 800 archieven, musea, erfgoedbibliotheken, erfgoedcellen, heem- en familiekundige kringen en andere erfgoedorganisaties. Alles samen goed voor een gevarieerd Erfgoeddagprogramma dat nog steeds in beweging is.

Filmpjes over de visserij

In 1963 begonnen dialectologen van de Universiteit Gent met het maken van dialectopnames op 550 verschillende locaties in Vlaanderen. Die inspanning leverde tussen 1963 en 1976 niet minder dan 783 opnames op, goed voor zo’n 700 uur spontante spraak. Dit project staat ondertussen bekend onder de naam Stemmen uit het Verleden en biedt een uitzonderlijke blik op hoe het leven eruit zag in het begin van de twintigste eeuw. Zo zijn de getuigenissen van de West-Vlaamse vissers unieke bronnen waarin het oude vissersleven besproken wordt. In het project Vissen in een West-Vlaams Verleden worden fragmenten uit de opnames van die kuststeden – waaronder Wenduine, Zeebrugge, Heist, Koksijde, Oostduinkerke, Oostende en Blankenberge – beschikbaar gemaakt voor het grote publiek, terwijl het ook de West-Vlaamse visserij in de kijker zet.

Thema’s die aan bod komen in het project zijn onder andere horrorverhalen op zee, modernisering van de visserij, de IJslandvaart, milieuvervuiling, etc. Per subthema wordt een kort filmpje gemaakt waarin in een kustdialect over dat bepaalde thema wordt verteld. De filmpjes worden voorzien van ondertiteling zodat ze ook goed te volgen zijn voor mensen die geen dialect (meer) kennen. Daarnaast wordt er bij filmpjes die dialectisch vakjargon bevatten vooraf een verklarende woordenlijst weergegeven. Als achtergrond worden afwisselend oude en hedendaagse foto’s over het specifieke thema gebruikt. Daarvoor werken we o.a. samen met het Nationaal Visserijmuseum Oostduinkerke (NAVIGO). De filmpjes zullen binnenkort ook te zien zijn in de digitale tour van NAVIGO. Die digitale tour is tot stand gekomen omwille van grote verbouwingen in het museum – het is de bedoeling om het skelet van potvis Valentijn tentoon te stellen – waardoor het museum tot 2023 gesloten zal zijn. Het projectresultaat moet echter meer zijn dan een tijdelijke tentoonstelling. De filmpjes zullen daarom ook blijvend ondergebracht worden op de website van Variaties vzw bij ‘Projecten’. Op die manier blijven de transcripties en de geluidsopnames beschikbaar voor geïnteresseerden.

Erfgoedwandeling in Oostende

Het project ging in ideale omstandigheden doorgaan in de vorm van een fysieke tentoonstelling waarrond er een studiedag georganiseerd zou worden met een lezingen, verhalen, een quiz, enz. Door de coronacrisis is dat niet langer mogelijk, maar als alternatief is er een Erfgoedwandeling gemaakt die het visserijverleden op een soortgelijke manier centraal stelt. Tijdens deze wandeling bezoek je enkele bijzondere plekken in Oostende. Je maakt kennis met het boeiende vissersleven en je komt meer te weten over het culturele erfgoed van de stad. Bovendien leer je enkele streekgerechten kennen én kan je luisteren naar authentieke West-Vlaamse dialectopnames uit de jaren 60 en 70. Zo komt het West-Vlaamse verleden pas écht tot leven.

Meer informatie vind je hier.

—

Met veel dank aan Mathias D’hulst!

—

Foto: Mathias D’hulst

Paul Achten schreef het boek “Pôeskafékës”. In het boek vind je een verzameling dialectcursiefjes met aangepaste foto’s en illustraties. Op elke pagina staat er een QR-code waardoor de lezer, die het wat moeilijk heeft met het Hoeselts dialect, een ruggensteuntje krijgt. Op 6 november 2020 gaat de officiële voorstelling door.

Het boek kan aangekocht worden voor 18 euro bij Paul Achten.

Meer informatie: pachten1@gmail.com

‘Eten en Drinken’, de nieuwste aflevering van het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten kan vanaf vandaag gekocht worden bij Skribis. In de aflevering kan je o.a. smullen van Vlaamse dialectwoorden voor allerlei soorten fruit, taart en snoep.

Afbeelding wikkel: collectie Huis van Alijn

Op 30 september 2020 lanceert de Vakgroep Taalkunde – Nederlands van de UGent samen met het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) het online dialectportaal Database van de Zuidelijk-Nederlandse Dialecten.

Dat dialectplatform maakt het mogelijk om meer dan 200.000 Vlaamse, Brabantse en Limburgse dialectwoorden uit respectievelijk het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten (WVD), het Woordenboek van de Brabantse Dialecten (WBD) en het Woordenboek van de Limburgse Dialecten (WLD) online op te zoeken. Bovendien maakt een geavanceerde kaartapplicatie het mogelijk om de verspreiding van die dialectwoorden te zien op een taalkaart. Die kaarten kunnen vervolgens naar smaak bewerkt worden door de gebruikers.

Voordat het online dialectportaal gelanceerd wordt, wordt de nieuwste aflevering van het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten gepresenteerd, namelijk Eten en Drinken. In die aflevering kan je proeven van Vlaamse dialectwoorden voor o.a. allerlei soorten fruit, taart en snoep.

Luisteren naar dialect kun je vervolgens met ‘Stemmen uit het verleden’, een nieuw samenwerkingsproject van de UGent met het INT. De bedoeling daarvan is om dialectopnames uit de jaren 60 en 70 te transcriberen en taalkundig te verrijken, om tot een Gesproken Corpus van de Zuidelijk-Nederlandse Dialecten te komen. Dankzij het corpus zal het niet enkel gemakkelijker worden om taalkundig onderzoek te doen naar de dialecten in Vlaanderen, maar zal ook een unieke audiocollectie levensverhalen ontsloten worden voor het brede publiek en zal het orale dialecterfgoed in Vlaanderen, Nederland en Noord-Frankrijk bewaard worden voor het nageslacht.

Wannes Cappelle – ambassadeur van de Week van het Nederlands en frontman van Het Zesde Metaal – luistert de hele namiddag op met bijpassende muziek in zijn streektaal. 

De dialectmiddag eindigt met een vooruitblik op de verdere samenwerking tussen de UGent en het INT op het gebied van dialectologie. Er wordt geklonken op het verleden en er wordt getoost op de toekomst!

Toegang

Aangezien slechts een beperkt aantal mensen aanwezig mag zijn, kan de hele gebeurtenis digitaal gevolgd worden van 14u tot 17u. Inschrijven voor het digitale evenement kan (gratis) via onderstaande link: https://evenementen.ivdnt.org/events/horen-zien-en-proeven-van-dialect/

Variaties vzw wenst u een boeiend en gezond 2020!

Aan het begin van het nieuwe jaar blikken we terug op de hoogtepunten van 2019 en kijken we vooruit naar 2020.

Erfgoeddag 2019

Op zondag 28 april nam Variaties vzw deel aan de 19de editie van de Erfgoeddag. Onder het motto ‘Hoe maakt u het?’ richtte die editie volop de schijnwerpers op vakmanschap en ambachten. Op basis van “Stemmen uit het verleden”, een onderdeel van de website dialectloket.be, werd een deel van de Oost-Vlaamse collectie belicht. In de jaren 60 en 70 vertelden ambachtslieden in hun dialect met passie over hun dagelijkse bezigheden. De interviews werden verwerkt in een interactieve tentoonstelling, die op de Erfgoeddag bezichtigd kon worden in het Huis van Alijn in Gent. De Erfgoeddag was een succes: meer dan 200 mensen bezochten onze tentoonstelling. De filmpjes uit de tentoonstelling worden blijvend bewaard op de website van Variaties. De interviews werden voorzien van een woordenlijst en ondertitels, zodat ze makkelijk te volgen zijn voor mensen die geen dialect meer kennen. Daarnaast werden de geluidsfragmenten ook aangevuld met foto’s uit de oude doos.

Zooëgezeed – Symposium over de Wase dialecten

De Erfgoedcel Waasland, Variaties vzw en Bib Sint-Niklaas organiseerden op 17 mei het symposium over de Wase dialecten. Ze nodigden een aantal experten uit om te komen spreken over de geschiedenis en de toekomst van het Wase dialect. Aan de hand van concrete voorbeelden kregen we een stand van zaken van het lopende onderzoek.

Campus Cup

Op 17 juni was onze voorzitter Jacques Van Keymeulen te zien in de Campus Cup, een programma op Canvas. Hij mocht mondeling examen afnemen over zijn cursus “Het Gentse Dialect”.

Streektaalconferentie 2019

De streektaalconferentie vond plaats in Mechelen. Het thema van de editie was “Streektaal kan je leren”. Verschillende sprekers uit Vlaanderen en Nederland gaven boeiende lezingen over het leren van dialecten.

Net verschenen: De wondere wereld van de streektaalgrenzen, met de lezingen die gehouden werden op de streektaalconferentie in Amsterdam op 12 oktober 2017, van Hans Bennis, Marc van Oostendorp, Jacques Van Keymeulen, Sjef Barbiers, Jos Swanenberg, Wilbert Heeringa e.a.

Het boekje is te koop voor 12,5 euro.

De boekjes met de lezingen van 2016 en 2015 (taalvariatie en sociale media/taalvariatie in de meertalige grootstad) zijn ook nog beschikbaar en kosten 10 euro.
Meer informatie en bestellen: nederlandsedialecten@gmail.com

Gratis WVD-afleveringen

Er is nog steeds een groot aantal afleveringen van het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten beschikbaar in het redactielokaal op de Blandijnberg 2 in Gent. Door problemen met de opslagruimte moet het WVD een deel van de voorraad van de hand doen, en de redactie deelt de afleveringen natuurlijk graag uit aan al wie erin geïnteresseerd is! Niet alle afleveringen zijn nog beschikbaar, maar van de meeste afleveringen is er nog voldoende voorraad. De vier recentste afleveringen zijn niet gratis. De redactie van het WVD kan u die wel aanbieden met een fikse korting: ze zijn te koop voor €5 per stuk.

Als u wil langskomen om afleveringen op te halen, dan stuurt u het best vooraf een mailtje naar lien.hellebaut@ugent.be.

De Woordenbank

In 2019 is er weer volop gewerkt aan de Woordenbank en ook in 2020 zullen er nieuwe woordenboeken toegevoegd worden. Op vraag van Erfgoedcel Land van Dendermonde zijn er heel wat woordenboeken uit die regio toegevoegd. De website zal in 2020 ook een make-over krijgen. We hopen de vernieuwde site in 2020 officieel te lanceren.

Vissen in een West-Vlaams verleden

De West-Vlaamse visserij wordt in dit project in de kijker gezet a.d.h.v dialectopnames van Stemmen uit het verleden. Oude vissers vertellen in hun West-Vlaamse dialect over het vissersleven. De interviews zullen verwerkt worden in een interactieve tentoonstelling in samenwerking met enkele erfgoedspelers (dialectgenootschap Bachten de Kuupe en het Nationaal visserijmuseum NAVIGO in Oostduinkerke). Fragmenten over de visserij uit Wenduine, Zeebrugge, De Panne, Heist, Koksijde, Oostduinkerke, Oostende en Blankenberge worden gebruikt. Verschillende subthema’s i.v.m. de visserij komen aan bod in de dialectopnames: de IJslandvaart, storm op zee, schipbreuk,… Per subthema wordt een kort filmpje gemaakt, dat bestaat uit enkele oude foto’s en een geluidsfragment waarin in een kustdialect over een bepaald thema wordt verteld. De fragmenten krijgen in de tentoonstelling ondertitels zodat ze ook goed te volgen zijn voor mensen die geen dialect spreken. Elk filmpje krijgt een woordenlijst met dialectisch vakjargon. Dat alles wordt opgevrolijkt met foto’s over de visserij. In de tentoonstelling willen we ook de oude sprekende visserijkaarten in een modern jasje steken. Het projectresultaat moet meer zijn dan een tijdelijke tentoonstelling. De filmpjes zullen daarom ook blijvend ondergebracht worden op de website van Variaties vzw. Op die manier blijven de transcripties en de geluidsopnames beschikbaar voor geïnteresseerden.

Heruitgave van het Idioticon van het Antwerpsch Dialect (met inwerking van Bijvoegsel en Aanhangsel).

Het Idioticon van het Antwerpsch Dialect verscheen tussen 1899 en 1903 (1514 pagina’s). Het aanhangsel verscheen in 1906 (757 pagina’s). Vele jaren later liet Cornelissen nog drie delen verschijnen met bijvoegsels in 1936, 1938 en 1939 (883 pagina’s). Alle afzonderlijke delen zullen worden samengebracht in één geïntegreerd woordenboek. Op die manier wordt het idioticon van de grootste stad van Vlaanderen veel overzichtelijker.

De noordenwind en de zon in het Limburgs: Een fabel van Esopus in de Belgisch-Limburgse dialecten

De (korte) fabel van Esopus ‘De noordenwind en de zon’ is wereldwijd in een aantal dialecten/talen vertaald. Dat is bijvoorbeeld al gebeurd voor de Franse dialecten (zie de website ‘Atlas sonore des languages régionales de France’) en voor enkele Italiaanse dialecten. Variaties vzw zou dat voorbeeld willen volgen door in de provincie Limburg een pilootproject op te starten met opnames uit 20 steden en dorpen. Later kunnen ook andere provincies bevraagd worden.

De verhalen van toen doorzocht: Naar een thematische annotatie van de Stemmen uit het Verleden

De 783 dialectopnames in Nederlandstalig België (+ Frans- en Zeeuws-Vlaanderen) uit de jaren 60 en 70 vormen de ‘Stemmen uit het Verleden’. Om de verhalen als bron voor de erfgoedsector te kunnen gebruiken, is thematische ontsluiting geboden. In dit project worden 80 bestaande transcripties van gestandaardiseerde trefwoorden voorzien en online beschikbaar gemaakt voor het brede publiek. Een nieuwe zoektool laat de erfgoedliefhebber toe alle relevante passages over een specifiek onderwerp (in audio- en tekstformaat) eenvoudig te consulteren.

Oproep

We eindigen deze eerste nieuwsbrief van 2020 met een oproep. Variaties werkt nauw samen met de vakgroep Taalkunde (Nederlands) aan de UGent. Sinds 2018 wordt gewerkt aan het transcriptieproject, een project van Anne Breitbarth, Jacques Van Keymeulen, Anne-Sophie Ghyselen en Melissa Farasyn. De collectie ‘Stemmen uit het verleden’ wordt getranscribeerd door studenten en vrijwilligers in digitaal doorzoekbare teksten. Die transcripties zullen uiteindelijk de basis vormen voor het gesproken corpus van de zuidelijk-Nederlandse dialecten. Wij zijn op zoek naar mensen met een goede dialectkennis uit verschillende regio’s om te helpen bij het transcriberen of om de reeds gemaakte transcripties inhoudelijk na te lezen. Hebt u zin om mee te werken aan dit project, neem dan contact op met lien.hellebaut@ugent.be.

Voorlopig programma

(wordt regelmatig bijgewerkt en aangevuld)

Sofie Begine (Goesting in Taal): De kracht van spreektaal. Waarom regionaal taalgebruik een goed idee is in ons NT2-onderwijs.

Elma Blom (Universiteit Utrecht): Trainen kinderen door een streektaal hun hersenen?

Barbara Vanwelden: Dialectcoach aan het woord.

Robert Delathouwer en Geert Dehaes (be.brusseleir): Brussels is hip. Onderwijs en muziek in het Brussels: taallessen en TUUB.

LUNCH

Goffe Jensma (Rijksuniversiteit Groningen) en Marlene Bakker: Gronings van nu: wetenschap en kunst als spiegel van een taalgemeenschap.​

muziek Marlene Bakker

Ellen Peters (Twentehoes): Twents veur dummies.

Bep Mergelsberg en Esther van Loo (Levende Talen Limburgs): Limburgs kanste liere / Limburgs kense liere

Panelgesprek over hoe en waarom je als volwassene dialect zou leren. Met lesgevers en cursisten uit onder meer Aalst, Leuven en Limburg.

RECEPTIE

Plaats: Keldermanszaal – Grote Markt 21 2800 Mechelen (België)
Prijs: 25 euro per persoon, lunch en koffie inbegrepen

Inschrijven: vul het formulier in via deze link en stort het correcte bedrag met vermelding van ‘Streektaalconferentie 2019’ op een van de volgende rekeningnummers:

Belgisch rekeningnummer: BE73 7340 1714 5060
t.a.v. Variaties vzw
Nederlands rekeningnummer: NL95 INGB 0007 5048 49
t.a.v. Stichting Nederlandse Dialecten

Vertelpunt Uitgevers is trots om je de boeken “Viversel, een plaats met een bijzondere geschiedenis” en het “Viersels Woordebukske” van de hand van Egfried Grauls te kunnen voorstellen.

Viversel is een zeer gekende plaats met heel bijzondere verhalen. Zo is er het Sacrament van Mirakel uit 1317 of de bloedende hostie die nog steeds te bewonderen is in de kathedraal van Hasselt.  Maar er zijn meer verhalen die wellicht wat minder gekend zijn. Zo kan je in dit boekje naast de heks van Viversel nog andere speciale gebeurtenissen ontdekken. Bovendien zijn er naast deze verhalen ook nog de geschiedkundige feiten die het dorp getekend hebben.

Momenteel is Viversel eerder een residentiële plaats, zeer centraal gelegen in het groen en met mooie nieuwe huizen. Toch blijven het verenigingsleven en het “Viersel- gevoel” verder leven. Met deze twee boeken wil Egfried  hiervoor nog de nodige ondersteuning bieden.

Egfried Grauls groeide op in Viversel. Na de lagere school fietste hij naar het College van Beringen en daarna naar de kunstschool Sint Lucas in Hasselt. Hij werd tekenaar, schilder, beeldhouwer, keramist en reclameontwerper. In de loop der jaren volgden meerdere tentoonstellingen in binnen- en buitenland. Naast dit artistieke werk was hij ook manager bij B-Post en had hij enkele bedrijven.

Vanuit de verschillende interesses is hij lid van meerdere genootschappen, zoals het Limburgs Volkskundig Genootschap, De Universiteit van Maatschappelijk Belang en het Compostelagenootschap.

Je bent vriendelijk uitgenodigd op de officiële voorstelling van de twee boeken op maandag 10 juni om 19:00 uur in De Vierseleer, Westlaan 194 in  Heusden-Zolder. Je kan je ter plekke een gesigneerd exemplaar aanschaffen.

Zou je er niet geraken dan kan je de boeken nog altijd bestellen bij de auteur zelf, bij Standaard Boekhandel, of via www.bol.com en www.vertelpuntuitgevers.be. De boeken kosten beide € 19,95.

Het Wase dialect is kostbaar immaterieel erfgoed. Maar hoe is het er eigenlijk mee gesteld? Is het ten dode opgeschreven? Is het nog wel levensvatbaar? Of is reanimatie hoognodig? Kunnen we het laten verder leven in nieuwe vormen? Laten we het voortbestaan op een andere manier?*

De Erfgoedcel Waasland, Variaties vzw en Bib Sint-Niklaas nodigen een aantal experten uit die je meenemen door de geschiedenis van het Wase dialect. Aan de hand van concrete voorbeelden krijg je een stand van zaken van het lopend onderzoek. Maar we kijken ook vooruit: wat biedt de toekomst voor het Wase dialect?

Programma

9u15: onthaal

9u45: Verwelkoming door Lieven Dehandschutter (voorzitter Interwaas/Erfgoedcel Waasland)

10u10: Lezing Geschiedenis van het Wase dialect door Veronique De Tier (UGent/Variaties)

11u00: Pauze

11u15: Vier dialectprojecten voorgesteld: Het woordenboek van de Vlaamse dialecten door prof. dr. Jacques Van Keymeulen (UGent/Variaties), Het dialectloket Stemmen uit het verleden door dr. Melissa Farasyn (UGent), De reeks Nederlandse dialectatlassen door prof. dr. Jacques Van Keymeulen (UGent/Variaties), De woordenbank door Veronique De Tier  (UGent/Variaties)

12u15: Reynaertfragmenten in het dialect: “Da d’ôôrde z’n op Absdaol vaneigen” door Frans De Schepper en “Tyboaert in de petoaters” door Eddy Levis

12u30: broodjeslunch

13u30: Een les Sinnekloases door Awaal nem

13u50: Lezing: “dieje reageert kei cute”. ‘Local en ‘global’ in het online taalgebruik van Vlaamse tieners door prof. dr. Reinhild Vandekerckhove (Universiteit Antwerpen)

14u20: Lezing Actief aan de slag met meertaligheid en OKAN in het secundair onderwijs: enkele Gentse reflecties door Steven Delarue (Onderwijscentrum stad Gent)

14u50: Voorstelling van de Praatvaliezen, een project van Erfgoedcel Waasland en Erfgoedcel Land van Dendermonde voor OKAN-leerlingen

15u20: Reynartfragmenten in het dialect: “Van Reinaert en de raaf” in het Sinnekloases door Marcella Piessens (naar Jef Burm)

15u30: receptie

Praktisch
Symposium ‘Zooëgezeed. Symposium over de Wase dialecten’
Vrijdag 17 mei 2019, van 9u30 tot 16u00
Museumtheater SteM, Zwijgershoek 14, 9100 Sint-Niklaas.

De deelnameprijs bedraagt 15 euro. Inschrijven kan tot zondag 5 mei 2019 via bibpubliekswerking@sint-niklaas.be. De inschrijving is pas definitief na betaling op BE15 0910 1703 3330, met vermelding ‘Symposium Talen’, je naam en organisatie/gemeente).

Voor meer informatie over Zooëgezeed kan je terecht bij de Erfgoedcel Waasland via erfgoedcel@interwaas.be of 03/7805210

Het symposium maakt deel uit van het project ‘Talen kleuren de Wereld’.

*De Woase toal ist bewoaren woard. Moar oe goant er surrewordig mee? Ist zooë dooët as ne pielewuiter? Of zjúst in de fleur van eur
leeven? Creus? Komdaf awa

Foto: Stedelijke musea Sint-Niklaas