Op zaterdag 10 februari 2018 werd in de raadzaal van het stadhuis van Hasselt de Klankleer van het Hasselts voorgesteld. Deze bijna 800 pagina’s tellende publicatie is het resultaat van een heus monnikenwerk door auteur Marco Clerinx die hiervoor op de medewerking van Xavier Staelens mocht rekenen. Op Marco’s palmares staan ook al een vernieuwde uitgave van de Dieksjenèèr van ʼt (H)essels en de Grammèèr van ʼt (H)essels. Met deze klankleer plaatst Marco Clerinx, die ook voorzitter van Veldeke Hasselt vzw is, de kroon op een driedelige boekenreeks over het Hasselts dialect:
– Dieksjenèèr van ʼt (H)essels (Woordenboek van het Hasselts);
– Grammèèr van ʼt (H)essels (Grammatica van het Hasselts);
– Klankleer van het Hasselts.
In haar gelegenheidswoordje feliciteerde cultuurschepen Karolien Mondelaers de auteur voor dit initiatief en voor het tijdrovende opzoekingswerk dat hij aan deze publicatie besteedde. Vervolgens lichtte Xavier Staelens de inhoud toe waarna Monique Cox een dankwoord voor de auteur in dichtvorm uitsprak. Tot slot plaatste Marco Clerinx nog enkele kanttekeningen bij het opzet van zijn boek en bedankte zijn echtgenote Gerda en Xavier Staelens voor hun gewaardeerde medewerking.
Onontbeerlijk voor de Hesselse lessen
Vermits sinds de jaren zeventig van vorige eeuw meer en meer ouders hun kinderen niet langer in het dialect opvoedden, groeiden er generaties Hasselaren op die geen of weinig “Hessels” kunnen spreken. Zorgen dat dit dialect blijft bestaan, kan slechts op één manier, namelijk een nieuwe lichting Hesselssprekenden creëren. Maar omdat ze het dialect niet in hun thuis- of werksituatie kunnen oppikken, is het aanleren ervan vrijwel alleen nog door het volgen van lessen mogelijk.
We laten auteur Marco Clerinx hierover even aan het woord:
Mijn hoofdbedoeling voor een heruitgave van de “Grammèèr”, het samenstellen van een meer gebruiksvriendelijke “Dieksjenèèr” en tenslotte de “Klankleer” was om handboeken aan te reiken die onontbeerlijk zijn om het Hessels op een doeltreffende wijze aan te leren. In de jaren tachtig heeft Xavier Staelens de “Dieksjenèèr” uitgebracht en enkele lessenreeksen gegeven. In het najaar van 2011 ben ikzelf gestart met lessenreeksen die 11 avonden van telkens 2 uur omvatten. Door de jaren heen hebben een honderdtal personen deze lessen gevolgd. Enkele weken geleden nog werd de elfde lessenreeks met een schriftelijk examen afgerond, waarna 10 geslaagde cursisten het felbegeerde diploma van “Bachelor in Hesselse stejdes” kregen uitgereikt.
Klankleer: Praktisch
De “Klankleer van het Hasselts” wordt uitgegeven door Veldeke Hasselt vzw. Deze in 2002 opgerichte vereniging ijvert voor het behoud, de bescherming en promotie van het Hasselts dialect. Het boek is verkrijgbaar bij de Standaard Boekhandel tegen de prijs van €29,50.
Korte inhoud “Klankleer van het Hasselts”
Voorwoord en inleiding 1
Hoofdstuk I Spelling 7
Hoofdstuk II Klinkerverandering 24
Hoofdstuk III Ontronding 79
Hoofdstuk IV Verkorting 131
Hoofdstuk V Klinkerverlenging 178
Hoofdstuk VI Medialisering 226
Hoofdstuk VII Nasalisering 238
Hoofdstuk VIII De svarabhaktivocaal 253
Hoofdstuk IX Verdoffing tot sjwa (doffe e) 270
Hoofdstuk X Diftongering 279
Hoofdstuk XI Eigen Hasseltse fonemen 304
Hoofdstuk XII Klemtoon 317
Hoofdstuk XIII Sleep- en stoottoon 340
Hoofdstuk XIV Assimilatie 488
Hoofdstuk XV Sandhi 529
Hoofdstuk XVI De eufonische n 567
Hoofdstuk XVII Mouillering 627
Hoofdstuk XVIII Verspringing of metathesis 644
Hoofdstuk XIX De al dan niet uitgesproken h 652
Hoofdstuk XX Wegval van de eind-t 664
Hoofdstuk XXI Andere verschijnselen 685
Hoofdstuk XXII Weggevallen, vervangen en toegevoegde lettergrepen 720
Bibliografie 739
Korte inhoud 759