Op vrijdag 14 september 2018 ontving prof. dr. Jacques Van Keymeulen de Matthias de Vriespenning uit handen van prof. dr. Frieda Steurs, directeur van het Instituut voor de Nederlandse Taal.

De Stichting Matthias de Vriesfonds werd ongeveer 40 jaar geleden opgericht en heeft tot doel de Nederlandse lexicologie in het algemeen te bevorderen. De naam van de stichting verwijst naar Matthias de Vries (1820-1892), een Nederlands taalkundige die als Leidse hoogleraar sterk inzette op de Nederlandse letteren, de taalkunde en de lexicografie. Samen met L.A. te Winkel zette hij het Woordenboek der Nederlandsche Taal op, in de later naar hen beiden genoemde spelling De Vries en Te Winkel. Het Matthias de Vriesfonds reikte vroeger al de Matthias de Vriespenning uit aan personen die zich zeer verdienstelijk hebben gemaakt voor de lexicologie. De zilveren penning is een kleine versie van de plaquette op de gevel van het voormalige woonhuis van De Vries aan het Rapenburg in Leiden. Vorig jaar is deze traditie opnieuw in het leven geroepen. In maart 2017 ontving Frans Debrabandere de penning voor zijn naamkundig onderzoek. Op 14 september 2018 was het de beurt aan prof. dr. Jacques Van Keymeulen. De penning werd uitgereikt op zijn emeritaatsviering.

Bemiddelaar tussen wetenschap en maatschappij

Prof. dr. Jacques Van Keymeulen ontving de penning uit handen van prof. dr. Frieda Steurs op zijn emeritaatsviering in Gent. De penning heeft als randschrift: Prof. dr. Jacques Van Keymeulen, gedreven bemiddelaar tussen wetenschap en maatschappij. Professor van Keymeulen heeft zich gedurende heel zijn werkzame leven aan de Universiteit Gent ingezet voor de verzameling, beschrijving en ontsluiting van de Vlaamse dialecten, meer bepaald als redacteur en promotor van het project Woordenboek van de Vlaamse Dialecten. Vervolgens heeft hij het initiatief genomen om allerlei dialectcollecties te digitaliseren. In de eerste plaats de data van het Woordenboek van de Vlaamse dialecten zelf. Hij heeft het initiatief genomen om de dialecten van de zuidelijke Nederlanden, zoals beschreven in drie grote regionale woordenboeken (Woordenboek van de Vlaamse, Brabantse en Limburgse Dialecten), aan elkaar te koppelen in één grote database (Dictionary of the Southern Dutch Dialects) zodat de data bruikbaar worden voor alle soorten dialectonderzoek. Het Instituut voor de Nederlandse Taal ontwikkelt de database en de publieksapplicatie (en zorgt voor het beheer na afloop van het project), waarbij de Universiteit Gent het cartografische deel van de applicatie op zich neemt.

Ambassadeur Vlaamse lexicografie

Bovendien heeft prof. dr. Jacques Van Keymeulen nog verschillende andere initiatieven genomen met het oog op de borging en ontsluiting van de Zuid-Nederlandse dialecten, zowel voor de wetenschapper als voor de leek. Zo heeft hij een project opgestart om alle beschikbare mondelinge dialectopnames van de UGent te digitaliseren, onder de naam Stemmen uit het verleden. Die opnames zijn een belangrijk onderdeel geworden van het eveneens door hem geïnitieerde Dialectloket, een gebruiksvriendelijke website voor het brede publiek, die inzicht biedt in taalvariatie door middel van teksten, kaarten en filmpjes. Ook andere lexicale digitaliseringsprojecten hebben daarin een plaats gekregen, zoals de Woordenbank van de Nederlandse Dialecten, een digitaal zoekplatform waar informatie uit de belangrijkste regionale en lokale dialectwoordenboeken samengebracht is. Dat project heeft Jacques Van Keymeulen verwezenlijkt als voorzitter van Variaties vzw. Koepelorganisatie voor dialecten en oraal erfgoed in Vlaanderen, met behulp van dialectliefhebbers en vrijwilligers die hij heeft samengebracht. Een laatste project waarvoor de eerste stappen gezet zijn, is de digitalisering van de beroemde RND-zinnen (RND: Reeks Nederlandse Dialectatlassen). Hij mag terecht ambassadeur heten van de Vlaamse lexicografie.

Huldeboek Woorden om te bewaren

Behalve de penning ontving prof. dr. Jacques Van Keymeulen ook het huldeboek Woorden om te bewaren, waarin ruim 60 collega’s een artikel hebben geschreven over allerlei aspecten zoals dialectologie, lexicografie, naamkunde, historische taalkunde, Afrikaans en sociolinguïstiek.

Lancering digitale versie Woordenboek van de Vlaamse Dialecten

Voorafgaand aan de emeritaatsviering werd de digitale versie van het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten gelanceerd (e-wvd.be). Eerder kwamen ook de database van het Woordenboek van de Brabantse Dialecten (december 2017) en die van het Woordenboek van de Limburgse dialecten (december 2016) online. Tijdens de lancering gaf Jacques Van Keymeulen een korte geschiedenis van het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten. De zoekmogelijkheden van de nieuwe website e-wvd.be werden gedemonstreerd door Veronique De Tier en Roxane Vandenberghe.

Meer informatie over de dialectologische websites:

Jacques Van Keymeulen

Het huldeboek Woorden om te bewaren en de Matthias de Vriespenning (foto: Miet Ooms)

Tekst: Laura van Eerten en Veronique De Tier

Overhandiging van de Matthias de Vriespenning (foto: Lien Hellebaut)

DSC 0041